Νηματουργία και υφαντική

Μέχρι και τις αρχές του 20^ου αιώνα η παραγωγή νήματος και η κατασκευή υφασμάτων στον αργαλειό απασχολούσε σχεδόν κάθε σπίτι. Αργότερα τα βιομηχανικά υφάσματα αντικατέστησαν τα χειροποίητα. Ωστόσο αυτή η αλλαγή στη γεωγραφικά απομονωμένη Τσακωνιά άργησε κατά πολύ. Χωρίς υπερβολή, μέχρι και 4 δεκαετίες πριν υπήρχαν τσακώνικα σπίτια που επεξεργάζονταν τα έρια προς δική τους χρήση και τσακώνικα σπίτια που έστηναν αργαλειό. Τη δεκαετία του ’80 στο Λεωνίδιο υπήρχαν αρκετές γυναίκες που ασχολούνταν με την υφαντική επαγγελματικά, έπαιρναν δηλαδή παραγγελία για υφαντά, κιλίμια, πορτιέρες, ταγάρια, διαδρόμους,  τα οποία προορίζονταν ως επί το πλείστον για προίκα. Σήμερα υπάρχουν ελάχιστοι αργαλειοί μετρήσιμοι στα δάκτυλα του ενός χεριού. Εξακολουθεί όμως και σήμερα το έθιμο της προικοδότησης με τσακώνικα υφαντά. Κάθε τσακώνικο σπίτι που σέβεται την ταυτότητά του θα παραδώσει στην επόμενη γενεά, τα πολύτιμα υφαντά του σπιτιού, συνήθως αποκτημένα κι αυτά από τη γιαγιά και την προγιαγιά ή άλλοτε καινούρια, άβαλτα που λέμε. Δυστυχώς, αν αυτές οι λίγες πια γυναίκες που γνωρίζουν την υφαντική τέχνη δεν την μεταδώσουν στις νέες, γεγονός πρακτικά δύσκολο έως ακατόρθωτο μέσα στις σύγχρονες συνθήκες ζωής, η τέχνη θα χαθεί οριστικά.

Η νηματουργία: Οι τεχνικές και τα μέσα κατασκευής ήταν χειροτεχνικές και επιβίωσαν για μεγάλο διάστημα και μετά την είσοδο των μηχανών. Αρχικά γινόταν ο ποιοτικός έλεγχος της ύλης. Η κατεργασία του μαλλιού περιλάμβανε το πλύσιμο, το ζεμάτισμα και το κοπάνισμα. Η νηματοποίηση γινόταν με το ξάσιμο, λανάρι –χτένι, και το γνέσιμο, ρόκα-αδράχτι και σφοντύλι. Τα νήματα τυλίγονταν στην ανέμη και γίνονταν κουβάρια.

Η βαφική: Η βαφή γινόταν πριν την ύφανση. Τα νήματα και τα ρούχα τα έβαφαν με κλαδιά και φλοιούς δέντρων. Το μαύρο με κορφή από μέλεγο, το καφέ με καπνιά ή με αραποσικιά, το κίτρινο με ροδόφυλλα, το λαδί πράσινο με μυγδαλόφυλλα, το καφέ με σβεντιά, το λαδοκίτρινο με χράτσια και με τσουένι, το σκούρο λαδί με καρυδόφυλλα, το κόκκινο με σπόρους πρίνου, το μπλέ με λουλάκι. Έριχναν αλεύρι, λάδι, αλάτι και τη βαφή και για μάλλινα και βαμβακερά.

Η ύφανση: Στον αργαλειό κατασκευάζονταν χρηστικά υφάσματα, ενδύματα, προίκες γιορτινές φορεσιές. Ράσινα έλεγαν όλα τα υφαντά από τρίχινα ή μάλλινα νήματα. Ράσα έλεγαν το υφαντό που έκαναν τα ζιπούνια, σορκάδια, καπερώνες, χράμια, σαγίσματα, πατατούκες και σκάλιτσες.

Πηγή: Σοφία Ρουσάλη-Διατσίντου, Λαογραφία Λεωνιδίου, Αθήνα, 1977.