Τσακωνιά, από την ανάγκη στη δημιουργία

Προστατεύει καλά ο Πάρνωνας την Τσακωνιά. Τη βοήθησε να διατηρήσει την ιδιαίτερη γλώσσα της, τα ήθη και έθιμα της. Αλλά την ανάγκασε να ξενιτευτεί, να αναζητήσει αλλού την τύχη της.

Τυρός, Πραστός, Καστάνιτσα, Σίταινα, Λεωνίδιο, Άγιος Ανδρέας, Σαπουνακαίικα, Πέρα Μέλανα, Πραματευτή, Βασκίνα, Λιβάδι, Σαμπατική. Με την πλάτη γυρισμένη στον Πάρνωνα, τα Τσακωνοχώρια ατενίζουν το Μυρτώο πέλαγος. Καλύβια ισόγεια έφτιαχνε η παλιά παραδοσιακή τοπική αρχιτεκτονική, με χωμάτινα δάπεδα, ξύλινη στέγη και μικρά παράθυρα, εξώστη (ξουστάγι) στην είσοδο και «γωνιά», εστία για τις ανάγκες των ενοίκων του σπιτιού. Αργότερα έγιναν δίπατα με τετράρριχτες στέγες, με περισσότερα και μεγαλύτερα παράθυρα. Ο κάτω όροφος ήταν στάβλος και αποθήκη, ο επάνω μονόχωρος ή χωρισμένος στα δύο με λεπτό εσωτερικό τοίχο (μεσάντρα), με χαγιάτια και λιακωτά.

Δύσκολος τόπος η Τσακωνιά για τους κατοίκους της. Η θάλασσα ο μόνος δρόμος να αναζητήσουν αλλού την τύχη τους, όταν ο τόπος τους δεν αρκεί για να ζήσουν. Επιστρέφουν όμως πάντα στον γενέθλιο τόπο και χτίζουν σπίτια, αρχοντικά και πυργόσπιτα. Πλούσιοι έμποροι που ταξίδεψαν παντού στην Ελλάδα και όχι μόνο. Χωριά και παροικίες στη Μικρά Ασία, Κωνσταντινούπολη, Μαύρη Θάλασσα, Ρωσία, Βαλκάνια, Μεσόγειο. Γυρίζουν στον τόπο τους και φτιάχνουν αρχοντικά, με ψηλούς τοίχους και σιδερόφρακτα παράθυρα από το φόβο των πειρατών. Και τα στολίζουν με φροντίδα, με ό,τι είχαν δει στα ξένα. Χτίζουν πύργους που θυμίζουν Κωνσταντινούπολη και Μυστρά και ναυτόσπιτα που θυμίζουν Υδραίους καπεταναίους.

Υπέροχα τα δείγματα της μαστοριάς των Τσακώνων χτιστάδων, που οργανωμένοι σε μπουλούκια άφησαν δείγματα της δουλειάς τους σ’ όλη την Τσακωνιά και την Κυνουρία. Η τοπική αρχιτεκτονική, η εξέλιξή της και οι επιρροές της έχουν σε μεγάλο βαθμό διασωθεί σε όλα τα χωριά και τις πολιτείες της Τσακωνιάς. Τα περισσότερα από τα κτήρια είναι ακόμα σε χρήση, στεγάζοντας κατοικίες, επιχειρήσεις, ξενοδοχεία και υπηρεσίες.